ضمیر ناخودآگاه همیشه یکی از مرموزترین بخش‌های روانشناسی بوده است. راجع به ذهن ناهشیار بسیاری از متخصصان صحبت کرده‌اند؛ گاهی اوقات و در بعضی تحقیقات ضمیر ناخودآگاه تأیید شده است؛ درعین‌حال تحقیقات بسیار دیگری گفته‌اند که جایی در مغز برای آن پیدا نمی‌کنند. با همه این‌ها نشانه‌هایی که فروید، کاشف ناخودآگاه برای بودن آن مطرح کرده به حدی محکم هستند که هنوز هیچ‌کس نتوانسته آن‌ها را رد کند. اما آیا ضمیر ناخودآگاه واقعاً وجود دارد؟ اگر وجود دارد چه وظایفی بر عهده دارد و چطور می‌توان با ذهن ناهشیار ارتباط برقرار کرد؟ در این مطلب سعی خواهیم کرد تا به این سؤال‌ها جواب بدهیم.

منبع : ضمیر ناخودآگاه و ذهن ناهشیار

ضمیر ناخودآگاه چیست؟

ذهن ناهشیار یا ضمیر ناخودآگاه اصطلاحی بود که اولین بار فروید روانشناس آلمانی از آن استفاده کرد. فروید معتقد بود همه اطلاعات ذهن ما همان چیزی نیست که نسبت به آن آگاهی داریم. برای مثال چرا یک خواب در ذهن بعضی از ما مرتباً تکرار می‌شود؟ یا چرا گاهی اوقات بخشی از خاطراتمان را به‌طورکلی فراموش می‌کنیم؟ این سؤالات باعث شد تا فروید به این نتیجه برسد که بخشی از ذهن خارج از آگاهی و اراده ما در حال کار کردن است.

به عقیده فروید همه ما با دو میل اصلی لذت بردن از محیط (لیبیدو) و پرخاشگری متولد می‌شویم. اما اگر قرار باشد همیشه به این امیال توجه کنیم زندگی در اجتماع برای ما بسیار سخت خواهد بود. دانشجویی را در نظر بگیرید که در کلاس درس احساس خواب‌آلودگی یا گرسنگی می‌کند؛ این دانشجو باید بتواند تا پایان کلاس میل خود را کنترل کند؛ در غیر این صورت دچار مشکل خواهد شد. به همین خاطر ضمیر ناخودآگاه بخشی از ذهن ما است که تمامی این امیال از زمان تولد تا مرگ وارد آن می‌شوند. اما سؤال اینجاست که در ضمیر ناخودآگاه چه اتفاقی برای امیال ما خواهد افتاد؟ این سؤالی است که در بخش بعدی به آن پاسخ خواهیم داد.

وظایف ضمیر ناخودآگاه

سرکوب خواسته‌ها

گاهی اوقات خواسته‌های ما بیش‌ازحد غیرقابل اجرا هستند. برای مثال فروید معتقد بود در عقده ادیپ دختر یا پسر به والد غیرهم‌جنس خود علاقه پیدا می‌کند. این تمایل تا حدی با اصول زندگی اجتماعی تفاوت دارد که به‌هیچ‌عنوان امکان توجه کردن به آن وجود ندارد. در این حالت این امیال از بین نمی‌روند؛ بلکه ناخودآگاه آن‌ها را از حالت هشیاری خارج می‌کند و برای همیشه در ناهشیار نگه می‌دارد. بااینکه این امیال برای همیشه وجود خواهند داشت اما شما از وجود آن‌ها بی‌خبر می‌مانید.

ضمیر ناخودآگاه و جامعه پسند کردن خواسته‌ها

بعضی از خواسته‌های ما آن‌قدرها بد نیستند که به‌طورکلی نتوانیم به آن‌ها توجه کنیم. در این حالت ناهشیار این خواسته‌ها را تا حدودی تغییر می‌دهد و سپس وارد ذهن هشیار می‌کند. معروف‌ترین مثال فروید در این زمینه مقایسه یک قاتل، یک قصاب و یک جراح است. ازنظر فروید میل اصلی در این سه نفر پرخاشگری است. اما ضمیر ناخودآگاه در قصاب و به‌خصوص جراح تواناتر عمل کرده است. درنتیجه آن‌ها شغلی دارند که در کنار خالی کردن خشم خود از جانب دیگران مورد تشکر هم قرار می‌گیرند.

دفاع از فرد

اگر به دو کارکرد قبلی ناهشیار دقت کرده باشید متوجه این موضوع شده‌اید که اصلی‌ترین وظیفه ضمیر ناخودآگاه دفاع کردن از شخص است. ضمیر ناخودآگاه سعی می‌کند شما را از هر موضوعی که زندگی‌تان در اجتماع را تهدید می‌کند حفظ کند. درواقع این بخش از ذهن ما در حال تلاش است تا شما همیشه رفتاری بر اساس اخلاقیات جامعه داشته باشید.

ضمیر ناخودآگاه و مکانیزم‌های دفاعی

گفتیم بعضی از خواسته‌های ما به طور کامل از حالت هشیاری خارج می‌شوند و بعضی دیگر از آن‌ها در ضمیر ناخودآگاه هستند و در هشیاری تغییر شکل پیدا می‌کنند. این کار از طریق روش‌های مختلفی انجام می‌شود که به آن‌ها مکانیزم‌های دفاعی گفته می‌شود. مکانیزم‌های دفاعی انواع مختلفی دارند. برای مثال یکی از آن‌ها شوخی است. شاید شما هم این مثال را شنیده باشید که در هر شوخی تا حدی جدیت و واقعیت وجود دارد. درواقع وقتی ما می‌خواهیم مطلبی را به کسی بگوییم اما خجالت می‌کشیم شوخی کردن یکی از روش‌هایی است که می‌توانیم به‌راحتی حرف‌هایمان را بزنیم.

راه‌های ارتباط با ضمیر ناخودآگاه

به رؤیاها توجه داشته باشید

فروید رؤیا را شاهراهی به‌سوی ناهشیار می‌دانست. به این دلیل که در خواب مقاومت ذهن هشیار تا حد زیادی کاهش پیدا می‌کند ممکن است ناهشیار بخش‌هایی از امیالتان را به‌عنوان رؤیا به شما نشان دهد. اما نکته مهم اینجاست که حتی این رؤیاها هم با کمک نمادها دیده می‌شوند. برای مثال ازنظر فروید دیدن مار یا صندوقچه در خواب می‌تواند نمادی از اندام جنسی زنانه و مردانه باشد. با همه این‌ها اگر می‌خواهید با ضمیر ناخودآگاه تان ارتباط برقرار کنید بهتر است به خواب‌هایی که می‌بینید توجه داشته باشید؛ یا حتی شاید بهتر باشد برای مدتی این خواب‌ها را در یک دفتر ثبت کنید. برای تعبیر این خواب‌ها به مفاهیمی که دائماً در خواب‌هایتان تکرار می‌شود توجه داشته باشید.

رفتارهایتان را زیر نظر بگیرید

ازنظر روانکاوان هیچ‌چیزی بدون دلیل اتفاق نمی‌افتد. اما در بسیاری از مواقع ما از دلایل آن آگاهی نداریم. برای مثال اگر موقع رسیدن به یک قرار خواب می‌مانید و دیر می‌رسید شاید این خواسته ذهن ناهشیار و ضمیر ناخودآگاه شما برای نرسیدن به جلسه است. اشتباهات لفظی، فراموش کردن‌ها و بسیاری از رفتارهای دیگر ما همگی دلایلی دارند که برای شناخت ذهن ناهشیار و ضمیر ناخودآگاه بهتر است به آن‌ها دقت کنید.

از یک مشاور کمک بگیرید

درمان روانکاوی از روش‌های مختلفی مثل تعبیر رؤیا، هیپنوتیزم و به‌خصوص تداعی آزاد استفاده می‌کند. نحوه استفاده از این روش‌ها و همین‌طور معنی دادن به اطلاعاتی که به این طریق به دست می‌آیند موضوعی نیست که هرکسی توانایی آن را داشته باشد. به همین خاطر لازم است برای شناخت محتوای ناهشیار از یک مشاور کمک بگیرید. یک روانشناس باتجربه به شما کمک می‌کند تا محتوای ضمیر ناخودآگاه خود را کشف کنید، با آن رابطه برقرار کنید و از بسیاری از بیماری‌های روانی فاصله بگیرید. برای دریافت روان درمانی کلیک کنید.

برای دریافت مشاوره در زمینه خودشناسی و انواع روش های درمانی می توانید در هر زمان از روز برای مشاوره تلفنی با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02166419012 تماس بگیرید.

سؤالات متداول